بررسی پاسخ برخی از ارقام نخود (Cicer arietinum L.) به تغییرات تراکم بوته

نخود (Cicer arietinum L.)، در ایران غالباً در شرایط دیم بهاره و در مزارعی که رطوبت را از فصل قبل در خود ذخیره کرده­اند کشت می­شود. تراکم بوته می­تواند اثر مهمی بر تولید و عملکرد نخود داشته باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثرات ‌تراکم‌های مختلف بوته ‌بر عملکرد دانه و تعدادی از صفات زراعی برخی ارقام نخود در سال 1395در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج (35 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 1 دقیقه طول شرقی) بود. آزمایش به‌صورت فاکتوریل درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجراء و عوامل آزمایشی ‌تراکم بوته در چهار سطح 15، 25، 35 و 45 بوته در متر‌مربع و ارقام نخود شامل چهار رقم کاکا، پیروز، آی­ال­سی 482 و ثمین در نظر گرفته شدند. تجزیه واریانس صفات یادداشت برداری شده نشان داد که اثر رقم و اثر متقابل رقم در تراکم برای همه منابع تغییر به استثنای تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین معنی‌دار بود. همچنین، اثر عامل تراکم بوته بر عملکرد دانه، وزن 100 دانه، شاخص کلروفیل برگ، محتوای پروتئین، ارتفاع بوته و تعداد شاخه در بوته معنی­دار به­دست آمد. نتایج نشان دادند که با ازدیاد تراکم بوته، عملکرد دانه در واحد سطح افزایش یافت. مقایسه میانگین عملکرد ارقام تحت بررسی نشان داد که رقم ثمین به تراکم­های بالا حساس بود و از طرف دیگر، آی­ال­سی 482 تناسب خوبی به کشت متراکم داشت. در همین ارتباط، ارقام کاکا و پیروز در تراکم­های متوسط (25 و 35 دانه در مترمربع) به اپتیمم عملکرد خود نزدیک شدند. مقایسه میانگین‌های اثر متقابل ‌تراکم بوته × رقم نشان داد که از لحاظ محتوای پروتئین تفاوت معنی­داری بین ارقام ثمین، آی­ال­سی 482 و پیروز وجود نداشت، ولی کاکا به­طور معنی­داری پروتئین دانه بیشتری نسبت به سایر ارقام داشت. همبستگی عملکرد دانه با وزن 100 دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد شاخه در بوته و ارتفاع بوته مثبت و معنی‌دار به‌دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش، برای کشت بهاره نخود در سنندج کشت رقم جدید و دانه درشت ثمین با تراکم 35 دانه در مترمربع می­تواند مورد توجه قرار گیرد.